Melahat Yılmaz Özberk“İnsanlar kötü şeyleri unutmak ve yalan da olsa iyi şeylere inanmak isterler. Böylesi daha zahmetsizdir.”
Rashomon, kelime anlamı olarak Japonca da “kale kapısı, hisar kapısı ve ya şehir kapısı anlamına gelmektedir. Hikâyemiz yıkık dökük bir şehrin kapısında başlar. Gök delinmişçesine yağan yağmurdan kaçan iki yabancı terk edilmiş bu yerin kapısına sığınırlar. Yabancılardan biri sürekli şunu sayıklamaktadır: “Anlamıyorum. Sadece anlamıyorum! Hiçbir şey anlamıyorum.” Yağmurdan sığınmak için gelen üçüncü yabancı sorununun ne olduğunu sorduğunda dört başı mamur bir hikâye dökülür dudaklarından. Korkunç bir cinayet hikâyesi… Zaman geri döndüğünde öldürülen bir adam, saldırıya uğrayan bir kadın, gerilerden olayı gözleyen bir şahit ve bir haydudun yaşadıkları onların gözünden anlatılır. Yalanın ve inanmak istemenin sınırları zorlanır. İçlerinden sadece birisi doğruyu söylemektedir ve bulmak seyirciye düşer.
Rashomon, Akira Kurosawa’nın 1950 mahsulü draması. İnsan psikolojisinin ve yalan söyleme kapasitesinin uç noktasında bir kült. Kurosawa filmiyle inanmanın ve görmenin nasıl da dilden dile ve gözden göze değiştiğini harika bir dille anlatıyor. Yapım 20. yy. başlarında yaşamış, Japon kısa hikâyesinin babası olarak bilinen yazar Ruyunosuke Akutakawa’nın 1915’te yazdığı “Korulukta” isimli kısa hikâyesinden uyarlama. Fakat bu hikâye ile filmin süresi toplam 60 dakikayı geçmeyince yönetmen yazarın diğer eseri olan Rashomon’u da anlatısına dâhil etmiş ve film ismini de bu hikâyeden almıştır. Kurosawa aynı zamanda Shinobu Hashimoto ile birlikte yapımın senaryosunu yazmış ve kurgusunu da kendisi yapmıştır. Akira Kurosawa’nın başyapıtlarından biri olan dram aynı zamanda onu Batı sinemasına tanıtan filmidir. Film batıda beğeni görmüş birkaç uyarlaması yapılmıştır. Bunların en bilineni; 1964 yılında Martin Ritt’in yönettiği “The Outrage” adlı western filmidir. Oyuncu kadrosunda Paul Newman ve Laurence Harvey bulunmaktadır.
Yapım her ne kadar hak ettiği övgüyü alamamışsa da yönetmene Venedik Film Festival’inden “Altın Aslan” ve “İtalyan Film Eleştirmenleri Ödülü” getirmesi ayrıca Oscar’a aday gösterilmesi açısından önemlidir. Oyuncu kadrosunda; Toşiro Mifune, Masayuki Mori ve Takashi Shimura’yı barındıran filmin siyah-beyaz görüntülerini Kazuo Miyagawa çekmiştir.
Yalanlar insanın bakış ve kaçış açısıdır bir bakıma. Yaptığınız yanlışı düzeltmenin ya da olmasını dilediğiniz şeklinin söz halidir. En büyük koruma mekanizmasıdır, dilden çıkıp dünyaya yayılan… Kurosawa yapımında, bunu en sade dille anlatmayı başarmıştı. İnsanın inanmak istediği ile gerçek arasındaki farkın neleri değiştirebileceğini bize bir ormanda kurban ile suçluyu birbirinin kalbine sokarak göstermişti. Yapımın özeti gibiydi sözü; “İnsanoğlu zayıftır, o yüzden yalan söyler. Hatta kendine bile…” Ve sonunda açan güneş ile şunu da belirtmişti. Umut ve yaşam asla tükenmez. Her yağmur mutlaka arkasından bir güneş daveti ile yağar. İyi seyirler…
Rashomon,7 Samuray la beraber Efendi Akira nın en sevdiğim filmlerindendir.
Özellikle cinayeti şamanın anlattığı bölüm çok ikonik ve etkileyici gelir bana.
Tapıcı olunacak bir film değildir,başyapıt değildir–dönemsel olarak değerlendirsek bile–.
Fakat yine de döneminin ötesinde doğudan gelen bir külttür.
Woody Allen,Coppola,Spielberg v.s. ya da genel anlamda holivudun züppe,oryantalist iltifatlarına mazhar olması,bizimde bu filme,filmlere olduğundan fazla estetik ve sanatsal anlam yüklememiz bir algı yanılsamasıdır.
Ukalalığa doğru giden bu yazıya son verirken,Fikret Kuşkan abinin aurası,Arto Tunçboyacıyan abinin harika müzikleriyle Erden Kıral abinin yerli versiyonu AVCI da çok güzel bir filmdir.