Rakamlarla Paranorman

Küçük bir kasaba, zombi istilasına uğrarsa kimi arar? “Norman’ı!”

Oscar adayı animasyon filmi Coralin / Koralin ve Gizli Dünya’nın ardındaki şirketler Focus Features ve LAIKA’dan komedi gerilim filmi ParaNorman karşımızda. Koralin ve Gizli Dünya’dan sonra ParaNorman, LAIKA’da 3D olarak yapılan ikinci stop-motion animasyon. Korkutucu bir şekilde komik ve büyüleyici şekilde duygusal olan bu neşeli ve ürkütücü hikâye, iki çarpıcı sanat biçimini bir araya getiriyor. İşte rakamlarla Paranorman!

Stop-Motion’ın Kısa Geçmişi

Stop-motion, her bir karede can bulur.

Yapımcı Arianne Sutner stop motion’ın, “karakterlerin gerçekçi, el yapımı setlerin olduğu ve her şeye üç boyutlu baktığınız” bir sanat biçimi olduğunu söyler.

Yapımcı Travis Knight ekliyor: “Sinemanın ilk zamanlarına tekabül eden bir süreç bu. Her ne kadar harika olsalar da, bu etkileyicilik, samimiyet ve güzellik; diğer animasyon biçimlerinde yok. Ve bunu doğru yapmak için sadece tek bir fırsatınız olduğundan her çekimde heyecan da dorukta oluyor.

“Gelecek vadeden animasyoncular eskiden ailelerinin bodrum katlarında ya da garajlarında denemeler yaparlardı, hâlâ da öyle yapıyorlar. Bir şeyin can bulması insan için büyüleyici bir an oluyor.”

Animasyon süpervizörü Brad Schiff anlatıyor: “Stop-motion sürecinin özel bir ruhu var. Elinizde çalıştığınız şeyin dokunurluğundan geliyor bu da.”

Seyirciler ve sanatçılar için de stop-motion süreci daima çekici olmuştur. Kare kare (ki bir sinema filminde saniyede 24 kare vardır) animasyoncular titizlikle somut nesneler üzerinde oynarlar (karakterler, aksesuarlar, setler, vs…). Her kare uzun metrajlı film kamerasına göre fotoğraflanır. Binlerce fotoğraf karesi arka arkaya oynatıldığında, karakterler ve ortam akıcı ve sürekli bir devinimle animasyon hâline gelirler. Bu, elle yapılan bir sinema büyüsüdür.

ParaNorman’ın karakterleri benzersiz bir sanat biçimiyle can bulmuştur. Uzun metraj bir stop-motion, yapılıp giydirilmesi gereken fiziksel setler olması ve oyuncuların saçlarının yapılması, giydirilmesi, güzel ışıklandırılması ve yönetilmesi açısından canlı-aksiyonlarla karşılaştırılabilir.
Ama sinema dünyasının tamamı hayal gücünden, özellikle de her karede kadrodaki oyuncuları milimetrik hesaplarla hareket ettiren animasyoncuların yaratıcı beyinlerinden doğar. İşte bu hareketlerde de türünün tek örneği sanat biçiminin tabiatı şekillenir.

Sinematik stop-motion’ın ilk örneğinin 1898 yapımı “The Humpty Dumpty Circus” olduğu kabul edilir. Filmde, İngiliz siyasi göçmenler Albert E. Smith ve James Stuart Blackton, hayvanlar ve akrobatlardan oluşan bir sirk grubunu hayata geçirmek için öncü bir teknik kullanmıştı.

Avrupalı animasyoncular, anlaşılır bir anlatımı desteklemesi için kukla ve nesne kullanan ilk animasyonculardır ama bunu daha ziyade bir sanat biçimine dönüştüren Kaliforniyalı Willis Harold O’Brien olmuştur. O’Brien, kısa filmlerin yanı sıra 1925 yapımı sinema filmi “The Lost World”ü ve (heykeltıraş Marcel Delgado’yla birlikte) orijinal “King Kong”u da (1933) yapmıştır. “King Kong” için yapılan bilya başlı mafsal metal armatürler günümüzde hâlâ kullanılır. O’Brien, “Mighty Joe Young” (1949) filmindeki çalışmasıyla Oscar kazanmıştır.

O’Brien’ın asistanlarından biri de Ray Harryhausen’dı. Harryhausen, akıl hocasının tekniklerini geliştirmiş ve “Dynamation” tekniğiyle birçok animasyoncuya ilham vermiştir. Harryhausen, canlı aksiyon ve stop-motion animasyonu başarıyla harmanlamış ve “The Beast from 20,000 Fathoms” (1953), “20 Million Miles to Earth” (1957), “The 7th Voyage of Sinbad” (1958) ile “Jason and the Argonauts” (1963) filmlerinde insanlarla yaratıkları inanılmaz bir şekilde etkileşime sokmuştur.

Macar animasyoncu George Pal (György Pál Marczincsák) 1940’ların başında Hollywood’a gelmiştir. Burada Paramount Pictures adına “Puppetoon” (kukla animasyon) kısa filmler çekti. O’Brien ve Harryhausen’ın tekniklerinin aksine, Pal’in ekibi, 9000 ayrı elle oyulmuş, hepsi birbirinden farklı ahşap kukla ya da parça gerektiren, hareketi gösterebilmek için kare kare çekilmesi gereken “replacement animation” (parça değiştirme animasyonu) tekniğini kullandı.

Pal’ın kısa filmlerinin birkaçı, Oscar’a aday gösterildi. Pal’a da 1944 yılında Oscar ödüllerinde onur ödülü verildi. Yönetmen/yapımcı “The Great Rupert” (1950), “Tom Thumb” (1958) ve “The Wonderful World of the Brothers Grimm” (1962) gibi uzun metrajlı filmlerde kukla animasyonunu kullanmaya devam etii.

Milyonlarca yetişkin ve çocuk, Arthut Rankin, Jr. ve Jules Bass’ın çalışmalarını bilir. “Animagic” adını verdikleri bir stop-motion kukla işlemi kullanan Rankin/Bass, televizyon izleyicilerine “Rudolph the Red-Nosed Reindeer” (1964) ve “Santa Calus if Comin’ To Town” (1970) gibi bayrama özgü klasikler kazandırdı. Bass, ekibin uzun metrajlı filmleri “The Daydreamer” (1966) ve “Mad Monster Party?” (1967) gibi, aynı işlemi kullanan filmlerin yönetmenliğini yaptı.

Birkaç yıl sonra, Peter Lord ve David Sproxton, İngiliz firması Aardman Animations’ı kurdu. Aralarına Nick Park’ı da katan firma, Oscar ödüllü stop-motion/ “claymation” (kil animasyon) kısa filmleriyle yeni standartlar belirlediler. Bu kısa filmler arasında “Creature Comforts”, “A Close Shave” ve “The Wrong Trousers” yer alıyor.

1982’de Disney’in kavramsal sanatçısı Tim Burton, Disney animasyoncusu Ricj Heinrichs ile birlikte kısa film “Vincent”ı çekti. Ekspresyonist siyah-beyaz olarak çekilen filmi Vincent Price seslendirdi. Film, stop-motion olarak çekilmişti.

10 yıl sonra Burton kendi eliyle bir grup çizer ve animasyoncu seçti ve Burton’a ait olan ve alanında çığır açan stop-motion müzikal “The Nightmare Before Christmas” (Noel Gecesi Kâbusu) filmini çekti. Uzun metraj filmin yönetmenliğini de Burton’ın CalArts’tan arkadaşı ve Disney’den meslektaşı Henry Selick yaptı.

21’inci yüzyılda ödüllü sinemacıların, tasarımcıların ve animasyoncuların, animasyon ve reklam alanındaki işlerini sergilemek amacıyla LAIKA, Inc. kuruldu. LAIKA, 550 kişiden oluşan bir şirket ve hikâye anlatımının yanı sıra 2D, bilgisayar animasyon ve stop-motion gibi çeşitli animasyon mecralarındaki karakter performanslarıyla beğeni topluyor.

“ParaNorman”ın da hem yapımcılığını hem de baş animasyonculuğunu üstlenen LAIKA yönetim kurulu başkanı Travis Kngiht şöyle diyor: “Stop-motion çok basit bir işlem ama bunu iyi yapmak çok zor bir şey. Animasyonun diğer her türü tekrarlıdır ama stop-motion derece derece artar: Bir yerde başlar, başka bir yerde biter.”
“ParaNorman”ın yapımcısı Arianne Sutner anlatıyor: “Stop-motion, 21’inci yüzyılda hiç olmadığı kadar etkin. Bu filmleri artık baştan sonra 3D çekebiliyor olmamız sayesinde filmler, seyircileri sürüklüyor.”

“ParaNorman”ın yönetmeni Sam Fell ise şöyle diyor: “Daha önce yönettiğim filmlerden birini stop-motion çekmeyi çok istemiştim ama bilgisayarda yapmaya mecbur kalmıştım. O zaman keşke olsa dediğim araçlar şu an, yeni teknolojinin geleneksel stop-motion işleminin bir parçası olduğu LAIKA’da mevcut.”

“ParaNorman” yönetmeni Chris Butler anlatıyor: “Bu filmle LAIKA, geleneksel stop-motion animasyon kalıbının daha da dışına çıktı. Ama bunu ilk etapta stop-motion olarak çekmemizin sebeplerinden biri, yıllar önce Ray Harryhausen’ın oluşturduğu gelenekti; onun canavarları vardı, bizim zombilerimiz var.”

Rakamlarla Norman

• ParaNorman, kuklaları için tak-çıkar suratlar yaratmak üzere 3D renkli yazıcı kullanan ilk stop-motion film. Prodüksiyon için 31 binden fazla surat parçası basıldı.

• ParaNorman ekibi, her karaktere geniş bir ifade yelpazesi sağlayabilmek için tak-çıkar suratlar kullandı. Her kare için birçok farklı surat gerekiyordu. Örneğin bir karakterin ekranda sadece 27 saniye süren tek bir sahnesi için 250 farklı surat kullanıldı.

• LAIKA’nın Hızlı Prototipleme (Rapid Prototyping – RP) departmanındaki 45 animasyoncu, iskeleci ve modelleyici tak-çıkar suratları ve diğer parça ve aksesuarları yaptı.

• RP-yapımı tak-çıkar suratlar; basıldıkları andan yakın çekime hazır hâle gelene kadar 10 adımlık bir süreçten geçiyor, 5-6 saat boyunca temizleniyor ve kaplamaları yapılıyordu.

• ParaNorman’da 4 tane 3D renkli yazıcı, 572 gün boyunca durmadan çalıştı.

• Bu suratlar için kullanılan materyal miktarları şöyle:

1) 3 bin 777 kilogram yazıcı toneri tozu
2) 855,5 litre mürekkep
3) 1,867 kullan-at yazıcı kafası
4) 291 litre Japon yapıştırıcısı
5) 66,432 mıknatıs
6) 729 zımpara kâğıdı
7) 5,000 X-acto falçata
8) 2430 teneke sprey boya
9) 132 litre cila
10) 35 bin plastik eldiven

• Tüm karakterlerin suratları, LAIKA’nın yüz kütüphanesinde, 1257 arşiv kolisinde muhafaza edilmektedir.

• ParaNorman’da tek bir çekim için kullanılan surat sayısı, 7 karakter için kullanılan 545 eşsiz surattır. Filmin sonunda yer alan ve 42,7 saniye süren (1024 kare) bu sahneyi tamamlamak 1 aydan fazla sürmüştür.

• Birçok çekimde kamera Norman’ın suratına o kadar yakından alır ki tüm ekran kaplanır. 4,7 santimetre büyüklüğündeki suratı 380 kez büyütülmüştür.

• Bir kuklanın baştan sonra yapımı, tasarım ve deneme süreleri hariç, 3-4 ay sürer. Karakterin son hâli tamamlandığında, kuklayı çoğaltma süreci hızlanır. ParaNorman’da kullanılan 61 karakter için yaratılan 178 kuklayı 60 kuklacı yaptı.

• Sadece Norman’ın 28 ayrı kuklası vardı. 3D renkli yazıcıyla oluşturulan tak-çıkar suratlar sayesinde Norman’ın farklı kaş ve ağızlarının olduğu 8800 farklı suratı mevcut. “8800 suratlı adam” demek, yaklaşık 1,5 milyon olası surat ifadesine sahip olmak demek.

• Norman’ın akıllarda kalan saç stilinde 275 tel var. Keçi kılından yapılan ve tutkal, jöle, kumaş ve Japon yapıştırıcısının yanı sıra tıbbi yapıştırıcılar, makyaj yapıştırıcıları, iplikler ve tellerle bir arada tutulan Norman’ın saçı boya ve insan saç boyasıyla boyanarak elle tamamlandı.

• ParaNorman için 120 farklı kostüm tasarlanıp elde dikildi.

• Normal filmde 5 farklı kostüm giyiyor: kapüşon ve kot, tişört ve kot, pijama, okul müsameresindeki Püritan kostümü ve beyzbol forması.

• Norman’ın tişörtünün alt kısmında 102 dikiş var – hepsi el yapımı ve uzunluğuyla dikişler arası boşluklar ölçülerek dikildi. Ayrıca yakasında da 48 dikiş var.

• Norman’ın anne ve babası Sandra ile Perry, filmde 3 farklı kostüm giyiyor: Şık ‘dışarı’ kıyafetleri, gündelik ev kıyafetleri ve spor kıyafetleri.

• Babcock ailesinin tarzına en düşkün üyesi olan Norman’ın ablası Courtney’nin sadece iki kıyafeti var: Pembe eşofmanları ve amigo kıyafeti.

• Kostüm departmanının dikiş iğneleri 15 numara ekstra uzun dikiş iğnesi, tek bir saç teli boyutunda.

• ParaNorman için aşağı yukarı 31,600 aksesuar yapıldı.

• Belediye Arşivleri sekansında 20 bin minyatür kitabın, 5000 kâğıt eşyanın (evrak, harita, dosya) ve 400’den fazla elle katlanmış dosya kutusunun olduğu iki ful set/sahne bulunuyor.

• Model atölyesi 26 “animasyon yapılabilir” (yani hareketli parçaları olan) araç yaptı. Hepsi ileri-geri gidebiliyor, çoğunda da tepe lambası, pencere ve stop lambası vardı. Steyşın araba ve kamyonetin ışıkları çalışıyordu ve mafsallı kapıları, gerçek krom aksesuarları, süspansiyonları ve direksiyonları vardı.

• Çekim için 8 farklı kamyonet yapıldı: 2 dış çekim, 2 iç çekim, 2 devrilme sekansı ve 2 de uzun mesafeli yol çekimleri için yapılan, diğerlerinin yarısı ebadında.

• Filmin yaklaşık 3 düzine benzersiz mekânını 18 marangoz, 18 modelleyici, 6 iskeleci, 12 ressam, 11 bitki ressamı ve 10 set giydirici yaptı.

• Dış setler için 91 metrelik bir kırsal alan yolu yapıldı. Bunun için geri dönüştürülmüş kontrplak kullanıldı ve 3 farklı boyayla boyandı. Ek olarak, parça hâlindeki kartonlardan 2 bin ağaç yapıldı ve filmdeki orman için kullanıldı. Bir uçtan bir uca uzanan ağaçlar yaklaşık 3,2 kilometre uzunluğunda.

• ParaNorman’ın sanat departmanındaki 93 sanatçı, aksesuar ve set fabrikasyonu için 1800 kilogram silikon kullandı.

• Ana animasyonların resimleri Canon 5D Mark II fotoğraf makineleriyle çekildi. Filmin çekimi için toplamda 63 kamera, 53 hareket kontrol sistemi (36 Kuper sistemi ve 17 özel sistem) ve 21 hareket kontrol takip ve iskele sistemi kullanıldı.

• Filmin yapımı için 70 floresan armatür ve 1102 ayaklı ışık kullanıldı.

• Kamera departmanından çıkan genel görüntü uzunluğu 20 saat 29 dakikaydı (yaklaşık 1,770,601 kare).

• Norman’ın, Bay Prenderghast’in hayaletiyle karşı karşıya geldiği tuvalet sahnesininin çekimi 1 yıl sürdü.

• Norman’ı, Blithe Hollow’da yürürken ve hayaletlerle etkileşime geçerken gördüğümüz “hayatlerin ortaya çıkış çekimleri” için 28 görsel efektçi 2 yıldan fazla bir süre çalıştı.

• Hareket ettirilebilir en küçük aksesuar, Norman’ın annesinin parfüm sıkacağıydı. Bu aksesuar, steyşın arabada (zombi) Yargıç’ı (Judge) kovmak için kullanılıyor. Pirinçten yapılan ve daha sonra kromlanan sıkacağın uzunluğu 1,58 santimetre, çapı 3,1 milimetre, pompa başlığının çapı 1,5 milimetreydi ve sahiden de çalışıyordu!